هشت. ذخیره الهی

(بَقیّةُ اللهِ خَیْرٌ لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مُؤمِنینَ وَ ما اَنا عَلَیْکُمْ بِحَفیظٍ)؛  [54]

«ذخیره خدا برای شما بهتر است اگر مؤمن باشید و من نگهبان

 شما نیستم».

تفسیر آیه:

این آیه در ادامه آیاتی است که درباره گفت‌وگوی

شعیب«علیه السّلام» با قومش در رابطه با چگونگی معامله

و مسائل مادی است. در پایان به آنان گوشزد می‌کند که ثروت

فراوانی که از راه نادرست به دست آید، مفید نبوده و هنگام

نیاز، به کار نمی‌آید، بلکه مال حلال برای شما بهتر است. این

در صورتی که ایمان داشته باشید؛ زیرا این مال باقی بوده و

برکات الهی را برای شما به همراه خواهد داشت. درک این

واقعیت و کسب برکات، وقتی است که شما به خداوند ایمان

داشته  باشید.

تأویل آیه:در روایات متعدد مصداق کامل وتمام «بقیة الله» 

حضرت مهدی«علیه السّلام» معرفی شده و این لفظ به آن

جناب تأویل گشته است. صدوق(رضوان‌الله‌علیه) در روایتی

از امام باقر«علیه السّلام» نقل می‌کند:

«اَلقائِمُ مِنّا منصُورٌ بِالرُّعبِ، مؤیَّدُ بِالنَّصر، تُطوی لَهُ الارضُ وَ

تَظهَرُ لَهُ الکُنُوزُ یَبْلُغُ سُلطانُهُ المَشرقَ وَ المَغرِبَ وَ یُظهِرُ اللهُ

عَزَّوَجلَّ بِه دینَهُ عَلی الدَّینِ کُلِّهِ‌وَ لَوْ کَرِهَ المُشرِکونَ، فَلا یَبقی

 فِی الاَرضِ خراب اِلا قَدْ عُمِرَ، وَ یَنزِلَ روحُ اللهِ عِیسَی بنُ

مریم«علیه السّلام» فَیُصلّی خلفَهُ. قالَ قُلتُ: یَا بنَ رَسُولِ الله

 مَتی یَخرُجُ قائِمُکُمْ، قالَ:‌ اِذا  تَشَبَهَ الرِّجالُ بِالنساءِ وَ النِساءُ

بالرّجالِ، وَ أکتَفی الرِجالُ بِالرّجالِ و النِساءُ بِالنِّساءِ وَ رَکِبَ

ذَواتُ الفُروُجِ السُّروجَ وَ قُبِلَتْ شَهادات الزُور وَرُدَّتْ شَهاداتُ

 العُدُولِ واستَخَفَّ الناسُ بِالدِّماءِ و ارتِکابِ الزِنا وَ أکلِ الرِّبا و

اتُّقِیَ الاشرارُ مَخافَةَ اَلسِنَتِهِم وَ خُروجَ السُفیانی مِنَ الشامِ

و الیَمانی مِنَ الیَمن و خَسف البِیداء وَ قَتَلَ غُلامٍ مِن آل مُحَمَّدٍ

 بینَ الرُّکنِ وَ الْمَقامِ اِسمُهُ مُحمدُ بن الحَسَنِ النَفسُ الزَکیّة

و جائَتْ صَیحَةُ مِنَ السَّماءِ بِانَّ الحَقَّ فِیه وَ فی شِیعَتِهِ، فَعِندَ

 ذلِکَ خَُروُجٌ قائِمِنا. فَاذا خَرَجَ أسنَدَ ظَهرَهُ اِلی الکَعبةِ وَ اجْتَمَعَ

إلَیه ثَلاثُمِأة وَ ثُلاثَةَ عَشَرَ رَجُلاً وَ اوَلُ ما یَنطقُ بِهِ هذِه الایَةِ

«بَقیَّةُ اللهِ خَیْرٌ لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مُؤمِنینَ » ثُمَّ یَقُولُ: اَناَ بقیَّةُ اللهِ

فِی اَرضِه وَ خَلیفَتُه وَ حُجَّتُه عَلَیکُمْ فَلا یسلمُ عَلَیهِ مُسلمٌ

اِلا قال: اَلسلامُ عَلَیکَ یا بقیَّة الله فِی أرضِه...»؛[55]

 قائمما یاری شده به رعب و ترس است (ترس از او در دل

دشمنان قرار می‌گیرد) و به نصرت و پیروزی مدد گرفته.

زمین برای او در نوردیده شود و گنج‌ها برای او ظاهر

می‌شود و سلطنت وحکومتش شرق وغرب عالم را فراگیرد

و خدای متعال به واسطة او دینش را بر همة ادیان چیره

گرداند؛ گرچه مشرکان را ناخوش آید و در زمین ویرانه‌ای

نماند، جز آنکه آباد گردد و روح الله عیسی بن مریم فرود

 آید و پشت سر او نماز گزارد، راوی گوید: گفتم: ای پسر

 رسول خدا! قائم شما کی خروج می‌کند؟ فرمود: آن گاه

که مردان خود را شبیه زنان کنند و زنان، خود را مشابه

مردان نمایند و مردان به مردان بسنده کنند و زنان به

 زنان، و زنان بر زین ها سوار شوند و شهادت‌های دروغ

پذیرفته شود و شهادت‌های عادلان مردود گردد و مردم

خون ریزی و ارتکاب زنا و رباخواری را سبک شمارند و از

اشرار به خاطر زبان‌شان پرهیز شود و سفیانی از شام

خروج کند و یمانی از یمن، و در بیداء خسفی واقع شود

و جوانی از آل محمد«صلّی الله علیه و آله و سلّم» ـ که

نامش محمد بن حسن، نفس زکیه است ـ بین رکن و

مقام کشته شود و صحیه‌ای از آسمان بیاید و بگوید:

حق با او و شیعیان اوست. در این هنگام است که قائم

 ما خروج می‌کند و چون ظهور کند، به خانة کعبه تکیه زند

و 313 مرد به دور او اجتماع کنند و نخستین سخن او این

آیه از قرآن است: (بَقیّةُ اللهِ خَیْرٌ لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مُؤمِنینَ).

سپس می‌گوید: « منم بقیة الله در زمین و منم خلیفه

خداوند و حجت او بر شما» و هر درود فرستنده‌ای، به

او چنین سلام گوید:«السلام علیکَ یا بقیةَ الله فی أرضه»

امام باقر«علیه السّلام» ضمن بیان برخی ازویژگی‌های

 دوران ظهور و بعضی از علایم ظهور، به محل قیام

حضرت مهدی«علیه السّلام» (مکه) اشاره دارد و

چگونگی سلام دادن اصحاب و مردم ار به آن حضرت

بازگو می‌کند. در این زمان خود امام مهدی«علیه السّلام»

 ابتدا به معرفی جایگاه خویش می‌پردازد. کلینی

 (رضوان‌الله‌علیه) در روایتی نقل می‌کند:

«عمربن زاهر عن ابی عبدالله«علیه السّلام» قالَ:

سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنْ القائِمِ یُسلَمْ عَلَیهِ بِاِمْرَةٍ المؤمنینَ قال:

 لا ذاکَ اِسمٌ سَمَّیَ اللهُ بِه اَمیرالمؤمنینَ«علیه السّلام» 

لَمْ یُسَمُّ به اَحَدٌ قَبْلَهُ وَ لایَتَسَمّی بِهِ بَعدَهُ اِلّا کافِرٌ. قُلتُ:‌

جُعِلْتُ فِداکَ کَیْفَ یُسْلَمُ عَلیه، قالَ: یَقولونَ: السَّلامُ

عَلَیکَ یا بقیةاللهِ. ثُمَّ قَرَأ.« بَقیّةُ اللهِ خَیْرٌ لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ م

ُؤمِنینَ»[56]

شخصی از امام صادق«علیه السّلام» پرسید: آیا به

 قائم به (لفظ) امیرالمؤمنین سلام گفته می‌‌شود؟

حضرت فرمود: نه این اسمی است که خدا به این

اسم امام علی«علیه السّلام» را نامیده است. کسی

 قبل از او به این نامیده نشد و بعد از او نیز نامیده نمی‌شود،

 مگر کافر.

گفتم: فدای شما بشوم! چگونه بر او سلام گفته می‌شود؟

 حضرت فرمود می‌گویند:«اَلسّلامُ عَلَیْکَ یا بَقیَةُاللهِ». سپس

حضرت این آیه را خواند: ( بَقیّةُ اللهِ خَیْرٌ لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مُؤمِنینَ).

بقیة الله کیست؟

با توجه به لغت و کاربرد آن( به خصوص در آیه شریفه)،

می‌توان گفت که «بقیة الله» ؛ یعنی، هر شیء مفید و

نافعی که از طرف خدا (به عنوان موهبت) برای آدمی ذخیره

می‌شود و مایة خیر و سعادت و فلاح او می‌گردد. چون

حضرت مهدی«علیه السّلام» آخرین پیشوا و بزرگ‌ترین

رهبر انقلابی‌ است، پس یکی از روشن‌ترین مصادیق«بقیة الله» 

می‌باشد و از همه به این لقب شایسته‌تر است. به ویژه که

او تنها باقی مانده از سلسلة پیامبران و امامان است و خداوند

 به واسطة او به مؤمنان عزت می‌دهد و دشمنان را خوار و

ذلیل می‌کند:«اَیْنَ مُعزُّ الاولیاء وَ مُذِلَّ الاَعداء» و بناهای شرک

 و نفاق را منهدم می‌کند:«اَینَ هادِمُ اَبنیةِ الشِّرکَ وَ النِّفاق»

و دین را احیا می‌کند:«اَیَنَ مُحییَ مَعالِم الدِّینَ وَ اَهلِهِ».[57]

چند نکته:

1.     انسان در برخورد با پیشوایان باید سعی کند از چهار چوب

دین و دستورات ائمه علیهم السلام خارج نشود و آنچه که

 آنان می‌گویند، انجام دهد. امام صادق«علیه السّلام» در

این روایت به پرسشگر یادآور می‌شود که حتی برای سلام

 نیز نباید فقط به فکر و عقل خود بسنده کرد؛ بلکه باید

مقرارت دینی را رعایت نمود. اگر خداوند براساس مصالحی

 نام و یاد وصفی را به شخصی اختصاص داده، باید حریم آن

حفظ شود.

2.     هر چیزی که رنگ الهی پیدا کند، برای انسان خیر و رستگاری

به همراه دارد. جامعه نیز ـ که شأنی از شئون زندگی

 انسانی است ـ علاوه بر قانون، نیاز به مجری وحاکم دارد.

یک پیشوای، الهی، قطعاً سعادت آدمی را نیز در آن جامعه،

به ارمغان می‌آورد. 

-------------------------------------------------------------------------------------

[54] . هود(11)، آیه86.

[55] . کمال‌الدین و تمام النعمة، ج1، ب32، ح 16. این روایت در

کتاب‌های متعددی ذکر شده است ؛ ر.ک معجم احادیث الامام

 المهدی«علیه السلام»، ج 5، ص 176.

[56] . کافی، ج 1، ح 2، ص 411، این روایت‌ در کتاب‌های

متعددی ذکر شده است؛ ر. ک: معجم احادیث امام

مهدی«علیه السلام» ج5، ص 176.

[57] . سید بن طاووس، الاقبال، ص297.